«Կարոտ…» – Աննա Կիրակոսյան

Քայլում եմ։ Կանգնում եմ։ Մտածում եմ։ Սպասում եմ։ Նորից քայլում եմ։ Փնտրում եմ։ Օտարություն եմ զգում։ Կանգնում եմ։ Չեմ գտնում։ Քայլում եմ։ Շուրջս եմ նայում։ Սպասում եմ։ Այրվում եմ։ Վազում եմ։ Փնտրում եմ, անդադար ինչ-որ բան եմ փնտրում, անհասկանալի տեսիլքներս եմ փնտրում։ Ուզում եմ բղավել, որ ես ուրիշ եմ։ Կարո՜տ, կարո՜տ, անդադար կարոտ։ Կարոտում եմ, չգիտեմ՝ ում կամ ինչ, բայց կարոտը այրում է ներսս։ Կարծես գոչում է․ «Վերադարձի՛ր, սա քո տեղը չէ, դու ․․․ ես»։ Այդ ձայնը փշաքաղվելու աստիճան ծանոթ է ու հարազատ։

– Ո՞վ եմ ես։

– Դու, ուրիշ անուն ունես։

– Ես Յոհաննեսն եմ։

– Սու՛տ է։

– Հույն եմ։

– Դու հու՛յն չես։

– Ո՞վ եմ։

– Հ․․․․․, հ․․․․․

– Դե ասա՛․․․

Նորից անտանելի լռություն ու անորոշություն։

Անդադար տեսիլքներ, երազներ, անորոշ պատկերներ, վանքեր, եկեղեցական երաժշտության ելևէջներ։ Սրտակեղեք կարոտ եմ զգում։

Գուցե խենթ եմ։ Ո՜չ, էսպես չեն գժվում։ Ես պետք է պարզեմ՝ այդ ինչ ձայն է իմ ներսում։

Վազում եմ ծեր տատիս մոտ։ Գլուխս դնում եմ նրա գոգին ու խնդրում, որ իր հին օրորոցայինը երգի։

– Տա՛տ, այս ի՞նչ լեզու է, ի՜նչ հարազատ է հնչում։ Սա իմ նախնիների լեզու՞ն է։

Տատս արցունքն աչքերին սարսափած ինձ է նայում։

– Կամաց, բալա՛մ, կամաց։

– Ասա՛, տա՛տ, ո՞վ եմ ես։

– Սսս, բալա՛մ, – նա աչքերը սրբելով, դողացող ձեռքերով մի հնամաշ նկար է բերում։

–  Ահա, վերցրու՛ այս նկարն ու գտի՛ր այս տունը։ Այն ամենը, ինչ փնտրում ես, այնտեղ է։

Երկար նկարին էի նայում։ Հակառակ կողմին հասցե կար, հունական չէր։ Պարզեցի՝ Թուրքիայում էր՝ Արաքս գետի մոտ։

– Արա՜քս․․․

– Ի՞նչ։

– Մայր գետ, Արա՜քս․․․

Նորից խոսեց կարոտը․․․

Առաջին հնարավորությամբ մեկնեցի Թուրքիա։ Թուրքե՜ր, երբեք չեմ սիրել նրանց։ 

Արաքսի ափին եմ։ Ա՜խ, ինչ խաղաղված եմ, կարծես տուն եմ եկել։ Ոտքերս ամուր կանգնած են հողին։ Զգում եմ, շոշափում եմ, ի՛մն է ․․․

Գտա նկարի տունը։ Քանդուքարափ էր։ Դուռը՝ կիսավեր։ Մտա ներս, պատերը մրոտ էին, հանկարծ մի փոքրիկ գորգի պատառիկ տեսա՝ վրան գեղեցիկ զարդանախշեր, շատ հին ու ջարդված օրորոց և կոտրված մոմակալ։ 

Փնտրեցի ամեն անկյուն ու էլ ոչինչ չգտա։ Հիասթափված ուզում էի հեռանալ։ Երբ ոտքս դրեցի մեծ թոնրի վրա դրված փայտյա խուփին, այն կոտրվեց։ Հանկարծ իմ առջև բացվեց մի մեծ գանձարան․ թոնիրն ամբողջությամբ լցված էր գրքերով։ 

Բացեցի հերթով, ու սրբազան սարսուռ զգացի։ Նրբաճաշակ կենդանագրեր էին պատկերված՝ ալեվետ ծաղկանախշերով, անհասկանալի լեզվով գրված, բայց այնքա՜ն հարազատ։

Հանկարծ էջերից մի քանիսի վրա արյան հետքեր նկատեցի։ Դիպչեցի հետքերին, ու ներսս փոթորկվեց, նորից տեսիլներ, նորից ձայներ, բայց այս անգամ ավելի պարզ ու հասկանալի։ Ու նորից կարոտը գոչեց․

– Դու հա՛յ ես, Հովհաննե՛ս, հա՛յ։

– Հա՞յ,- ասացի ու գիրքը մոտեցրի սրտիս։ 

Աչքերիս առաջ եկավ մի խեղճ ժողովրդի պատմություն։ Աշխարհավեր մրրիկ է լեռնաշխարհում։ Թուրքերն են հեղեղի պես հոսում հովիտներում ու իրենց ժանիքները մխրճում անմեղ ու որբացած ժողովրդիս պարանոցի մեջ։ Հրեղեն լեզուները անհագորեն լափում են հայկական օջախները, դպրոցներն ու վանքերը։ Ականջներիս մեջ անընդհատ լսում էի․ «Դու հա՛յ ես, դու հա՛յ ես, դու․․․» Աչքերս թրջվեցին։

– Ուրեմն հա՞յ, ուրեմն ես հա՞յ եմ և Հայաստանն էր այսքան փնտրածս։ Որեմն ես Հայկի որդի՞ն եմ, և այս թշվառ ժողովուրդը ի՞մ ժողովուրդն է։

Տեղիցս վեր թռա․ շունչս կտրվում էր։ Տանից դուրս եկա և ինչքան ուժեղ կարող էի գոռացի․ 

– Ես ՀԱ՛Յ եմ, լսու՞մ եք, հա՛յ եմ, և հայրենիքս է ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ։ Այս խորախորհուրդ գրքերը իմ և մյուս հայերի ծննդյան վկայականներն են, անգին գանձեր, որոնք պետք է կանթեղի նման ճանապարհ ցույց տան արմատախիլ եղած հայ ժողովրդին։ 

Ձյուն է թափվում լույսի նման։ Հոգիս խաղաղ է ու լուսավոր։ Վերջապես գիտեմ՝ ես ով եմ և ուր եմ գնում․․․