Տատս քնել սիրում է։ Միշտ լրիվ մերկ։ Շոգ է՝ ասում է նա, խանգարում են՝ ասում է նա։ Սիրում է քնել լրիվ մերկ ու սիրում է հպարտանալ իր ոտքերով, որոնց վրա կյանքում մազ բուսնած չկա․ նա օրիորդ է։ Տատս չգիտի, որ վաղուց արդեն ոտքերի անմազությունը չէ, որ ուշադրություն է գրավում, այլ դուրս պրծած երակները կապույտ, որոնց միջով նա հոսում ու դուրս ցցված կնճիռների ու ճաքերի միջով առանց իր իմանալու ործկում է վեց ծննդաբերությունների, ընդ որում՝ երկար սպասված տղա զավակի մահվան, իր՝ մերկությունը սիրելու, բարձրագույն ստացածի հետ ամուսնանալու բախտավորության, Սահյանի ու Թումանյանի բոլոր բանաստեղծություններն անգիր իմանալու մասին, ործկում է պատերազմի ժամանակ քաղաքում շաքարավազի ու ալյուրի ամենամեծ՝ 50 կիլոյանոց պարկերով պաշարներն ունենալու հպարտության ու հարևանների հետ կիսելու պատրաստակամության մասին, ործկում է միշտ ներկա, բայց միշտից էլ հաճախ քողարկված իր դժգոհության, և դրան զուգահեռ՝ բոլորի՝ բոլոր-բոլորի կողմից սիրված, չէ՛, մեծարված լինելու մասին ու վերջապես, որ ամենակարևորն է՝ ործկում է հինգ հրաշալի, չտեսնված, բայց բոլորի կողմից տեսնվելու արժանի, ամեն ինչ էլ տեսած, թառլան, բոյով, բուսաթով, կարդացած, բարի, էէէ՜, բարի, ուրիշ սորտի երեխաներ ունենալու մասին։ Երկար էր, բայց մի մասը միայն այն ամենի, ինչ նրա ոտքի երակներին նայելով՝ կհաջողացնեք տեսնել։ Տատս չգիտի, որ իր ոտքերի անմազության առեղծվածը չէ, որ ձեզ կախարդել է։ Նա գիտի միայն, որ օրիորդ է։ Այո՛, տատիկ։
Տատս երկար քնել է սիրում՝ մինչև մեկը, երկուսը, նույնիսկ երեքը։ Լսողական սարքը բարձի, ատամները ինչ-որ տեղ ներքնակի տակ են, խոշորացույցը՝ գետնին ընկած։ Ակնոց նա չի սիրում․ կորում է անընդհատ ու բացի այդ՝ ակնոցը չէ, այլ խոշորացույցն է, որ խոշորացնում է։ Ոտքի բութը կտրել են երկու շաբաթ առաջ՝ շաքարախտից, բայց նա պիտի բոբիկ քայլի միևնույն է, որովհետև նա վստահ է՝ իր օրիորդությունը զգաստացնելու է հողի ու կեղտի ցանկացած մասնիկի, որ վերքի մեջ մտնել հանկարծ չհամարձակվեն։ Մենք նույնպես համոզված ենք սրանում, միայն թե օրիորդական անդիմադրելի հմայքի փոխարեն՝ տատիս փնթփնթանությունն է, որ վանելու է նրանց։
Եվ այսպես՝ ինչպես առաջին մարդը նա կրկին դուրս է գալիս իր սենյակից՝ միշտ թափթփված, մանր ու մունր իրերով կերակրված, միշտ հազարավոր բույրերի հավաքատեղի եղած, միշտ փոշոտ, գուցե անգամ փոշոտած, բուսակալած ու նկարակալած սենյակից կամ ավելի ճիշտ՝ քարանձավից։ Այն քարանձավից, որտեղ դարեր ու հազարամյակներ շարունակ հավաքել է աշխարհի բոլոր հորոսկոպները, բաղդրատոմսերն ու գույնզգույն գիշերանոցները, որոնց մեջ նավթալինի հատիկներ դնելու մասին նա չի մոռացել, ու որոնք ամեն տարի ես պիտի հագնեմ ու քայլեմ տնով մեկ՝ մի գծով, առանց ժպտալու, առանց տղաներին նայելու, հեչ էլ թե քեռիս ու զարմիկներս չեն, ճիշտ ինչպես տատս է սովորեցրել։ Այն քարանձավից, որտեղ նրա հինգ չտեսնված, բայց տեսնվելու արժանի երեխաների սիրուն-սիրուն դպրոցական նկարներն են։ Չորս աղջիկներին իր ձեռքով է քաչալացրել տարիներ շարունակ․ աղջիկները դպրոցական նկարները նույնքան սիրուն-սիրուն չեն համարում։ Այն քարանձավից, որտեղ մանկավարժականը ավարտած ամուսնու բանակային նամակներն են, այդ թվում՝ տատիս կողմից հաճախ հնչող «Մարգո՝ իմ բոլոր սերերի մեջ ամենաբարձր գագաթ» մեջբերումը, որ նա չի զլանում որոտացնել ի պատասխան բոլոր այն ակնարկների, որ պապս ամեն դեպքում սիլի-բիլի անել սիրում էր։ Գուցե, բայց դրանք ցածր գագաթներ էին, չէ՛, դրանք իջվածքներ էին, տատս՝ գագաթ, ամենաբարձր։ Նա դուրս է գալիս իր այս քարանձավից, իր դամբարանից կամ արգանդից՝ առանց տեսնելու ու լսելու, առանց համի ու հոտի, նա դուրս է գալիս, սրբիչը փաթաթելով իր մերկ ու կնճռոտ, բայց անմազ մարմնին՝ վստահ լինելով, որ երկու քայլ հետո սրբիչն ընկնելու է։ Բայց նրան այդ երկու քայլն էլ հենց պետք է՝ առաջին ճիչն արձակելու, լույսը տեսնելու ու կրկին ծնվելու համար։ Հիմա նա տեսնում է ու լսում ու կարող է ծամել ու ու խոսել ու քայլել։ Նա կա։
Տատս բացում է խոհանոցի ծորակն, ու ներկայի հանդեպ կուտակված դժգոհությունը ուժեղ շիթով լցվում է թեյնիկի մեջ, որ հետո դնի կրակին ու եռացնի․ բայց էլ ուր՝ հարցնում եմ ես։ Մենք գալիս ենք նախաճաշելու՝ ես ու մայրս, ես ու մորաքույրներս, ես ու քեռիներս, ես ու զարմիկներս, ես ու զարմուհիներս, բոլոր-բոլոր չտեսնված, բայց տեսնվելու արժանիներս, բոլոր թառլաններս, բոյովներս, բուսաթովներս, կարդացածներս, բարիներս, էէէէ՜, բարիներս, ուրիշ սորտերս։ Նա լցնում է սուրճի ու գարեջրի բաժակները թեյով, որի բաղդրատոմսը մենք լավ գիտենք։ Կանաչ լոբի Բաղաբերդից։ Ինչպես նա է սիրում, նա և ուրիշ ոչ ոք։ Տատս աղ է լցնում, խառնում պատառաքաղով, հետո այդ նույնով խառնում բոլոր նստածների թեյերը՝ չմոռանալով պատառաքաղը պարբերաբար յուղոտելու մասին ու ժպտում է։ Մենք էլ ենք ժպտում․ այսօր լոբաթեյ է, լավ պրծանք։
Տատս սիրում է, երբ պատմում ենք լավ-լավ բաներ, հակառակ դեպքում վայը՝ նրա օրիորդական գրավչության զոհերից հերթականը, կգա ու մեզ կտանի։ Մենք գիտենք, որ ցանկացած ոչ լավ-լավի դեպքում տատս անջատելու է լսողական սարքը, նա լաց է լինելու, նա օրերով չի խոսելու ոչ ոքիս հետ ու նաև էլի մի հազարի․ նրա համար կյանքին կապող պորտալարը կտրելը հեշտ է չափազանց։ Ուրեմն՝ խոսելու ենք լավ-լավից, նրանից, որ տատեղբորս կինը անբարոյականի մեկն էր ու որ դժբախտացրեց տատիս չտեսնված, բայց տեսնվելու արժանի եղբորը, իմ՝ միշտ պատասխան տալու արատից, տատիս՝ երբեք չսխալվելու բնական սովորությունից, բարձր գագաթ լինելուց, աստվածավախությունից ու սիրությունից, տատիս բաց վերքից, որ նա փակել չի պատրաստվում։ Նրանից, որ թեյն անչափ համեղ է, որ էլի ենք ուզում, էլի։
Ու մենք թեյում ենք նրա աշխարհում, որտեղ գետինն անմազ է, պատերը՝ օրիորդական, որտեղ մենք ենթարկվողն ենք։ Մայրս նայում է ինձ, ու ես կարդում եմ նրա խոնավ հայացքում, որ հայացքն է սեղանի շուրջ նստած ու սեղանից փախած բոլորի, կարևոր հարցը, որ տրվել է աշխարհի բոլոր լոբահատիկների բուսնելու ժամանակ, որովետև այս աշխարհում միայն լոբիներ են բուսնում, այն էլ Բաղաբերդից, իսկ մազերի համար տեղ չկա․ որ մեծանամ, ե՞ս էլ եմ էսպիսինը լինելու։ Նա չգիտի, ու ես երբեք չեմ ասել, որ նա արդեն այսպիսինն է։ Ես չգիտեմ ու ես երբեք չեմ ասել, որ ես էլ եմ արդեն այսպիսինը։ Եվ բոլորը հողի տակ ու հողի վրա, և բոլորը, ովքեր սիրում են կամ չեն սիրում թեյ ու լոբի, դնում լսողական սարքեր ու կեղծ ատամներ ու չեն դնում, ովքեր մի գծով են քայլում ու չեն քայլում, ովքեր մյուսներին ստիպում են գիշերանոցներ հագնել ու չեն ստիպում, ովքեր պարտադրում են կանոններ ու չեն, ովքեր խառնում են թեյը յուղոտ պատառաքաղով ու երբեք չեն մոռանում յոթանասունամյա անբարոյականներին, ու ովքեր չեն խառնում ու մոռանում են, այսպիսինն են արդեն ծնված օրվանից։
Տատս առաջին մարդն է՝ ամեն օր, մերկ քնելիս ու սենյակից դուրս գալիս, որ ծնվում է նորովի, բայց ոչ երբեք վերածնվում, որ այն երկու քայլի ընթացքում առաջին անգամ է լսում ու զարմանքով իմանում եղբոր հետ ամուսնացած անբարոյականի, իր հինգ չտեսնված, բայց տեսնվելու արժանի զավակների, Սահյանի ու Թումանյանի բանաստեղծությունների, քաչալ դուստրերի, որոնք քաչալ լինել չէին ուզում ու պապիս նամակների մասին։ Միշտ առաջին անգամ, միշտ առաջին հեռվում, որին երկու քայլ անելով՝ կարելի է հասնել։
Սեղանի շուրջ նստած, մորս ու աշխարհի բոլոր հայացքների տակ նստած՝ ես զգում եմ զզվանքի ու հոգնածության շնչառությունը թիկունքիս, որ մեջքիս վրա գոլորշու միջով գրում է, թե պետք է փախնել այս սեղանից, որ ես հոգնել եմ շատ տատիս ձևերից ու գիշերանոցներից, որ ես չեմ ուզում հանկարծ քաչալ լինել, ոչ էլ բարձր գագաթ, որ ես ուզում եմ հեռանալ այստեղից։ Հենց հիմա։ Բայց թեյի մեջ պտտվող յուղի շերտն ինձ հակառակն է հուշում՝ որ ես սիրում եմ շատ ու կարոտում հավետ։
Տատս է այն երկիրը, որ ամեն առավոտ հենց այսպես դուրս է գալիս իր քարանձավային արգանդից ու իր դամբարանից միաժամանակ, որ վերքը փակել չի պատրաստվում, բայց անբարոյականներին հիշել՝ միշտ, որի ձեռքից կամ ավելի ճիշտ՝ յուղոտ պատառաքաղից հազարավոր բոյովներ ու բուսաթովներ, նույնիսկ կարդացածներ են արդեն փախել սեղանից։ Տատս է այն երկիրը, որտեղ ես ամեն առավոտ ծնվում եմ ինչպես առաջին մարդը, այն երկիրը, որտեղ նրան կապող պորտալարը կտրելը հեշտ է անչափ ու հաճախ ցանկալի, ու որտեղ յուղոտ թեյ խմելն ու նավթալին շնչելը զզվելի են անչափից մի քիչ ավելի քիչ, բայց որտեղ հողի ու հող դարձած հազարավոր օրիորդներն ու պարոնները տատիս նման են, ու այդ հողի վրա քայլողներն էլ, ու որոնց բոլորին էլ ես սիրում եմ անչափից մի քիչ ավելի։ Որովհետև ես նրանք ենք ու նրանք մենք ես ու դու էլ նա եմ, եթե նույնիսկ տարբեր ենք։
Եվ ատելով մերկ քնելն ու նայելով ոտքերիս անընդհատ բուսնող մազերին՝ ես լավ գիտեմ, որ պիտի անցնեմ այս խիտ ու անցանկալի, այս տարբեր ու զզվելի գործվածքի միջով մինչև հասնեմ հետևում կանգնած իմ փոքրիկ տատիկին, իրական օրիորդիկին, որ ներում է բոլոր անբարոյականներին, թույլ տալիս նայել տղաներին, խոսել նաև ոչ լավ-լավից, ու որն իրականում յուղի փոխարեն՝ մեռոն է լցնում թեյի մեջ, ու ում ես սիրում եմ այդքան։
Տատիկս է այն երկիրիկը, որ երկիր է մի մեծ, էլ ավելի մեծ, այս մեծից էլ ավելի դժվարհասանելի է, երբեմն զզվելի ու այս դժվարհասանելիից էլ ավելի նուրբ թաղիքի տակ է, այն երկիրիկը, որ չտեսնված է իրոք, բայց որ տեսնվելու արժանի է հաստատապես, որ կերակրված է էլի հազար մանր ու մունրով, գիշերանոցներով ու հորոսկոպով, բայց նաև նկարներով ու բույսերով։ Այն երկիրիկը, որին կապող պորտալարը գուցե հեշտ է կտրել, բայց առանց գուցեի՝ հաստատ դժվար ու անհնար է անչափ։
Իմ այն երկիրիկը ու իմ այն տատիկը՝ իմ օրիորդիկը, որին հասնել ես որոշում եմ առաջին անգամ՝ ամեն առավոտ, ամեն ծնվելուց, այն երկու քայլի ընթացքում՝ մինչև սրբիչը կընկնի, ու ես չեմ վերցնի այդ կոշտ կտորն այլևս՝ սիրելով մերկությունն առաջին անգամ։ Որովհետև ես գիտեմ՝ ես նրանք ենք ու նրանք դուք են ու դուք էլ սրանք ես, որովհետև մենք մենք ենք և այսպիսինն ենք։ Ամեն առավոտ ես որոշում եմ հասնել իմ երկիրիկին, որ ճիշտ էր, որ օրիորդիկ է իրական, որովհետև թեյ ես էլի եմ ուզում, այս սեղանի մոտ նստել ու չփախնել ես հավերժ եմ ուզում, նրա անմազ ոտքերին նայել ես անընդհատ եմ ուզում, քաչալանալ էլ եմ ուզում նրան հասնելու համար ու գիշերանոցներ հագած հավերժ քայլել եմ ուզում նրա համար ու նաև գագաթ լինել եմ ուզում նրա համար։ Ամեն առավոտ ես ուզում եմ շատ ու որոշում՝ միանշանակ։ Միշտ։ Հողի տակ և հողի վրա։
Add Comment